Το σέρβικο μέλος και Προεδρεύουσα του τριμελούς συλλογικού Προεδρείου της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης, Ζέλικα Τσβιγιάνοβιτς, τόνισε ότι στην 30ή επέτειο της Ειρηνευτικής Συμφωνίας του Ντέιτον, είναι απαραίτητο να ανανεωθεί αυτό που πραγματικά σημαίνει η Συμφωνία – συναίνεση, συνταγματικότητα και συνεργασία μεταξύ ίσων – και να επιστρέψουμε στα θεμέλια, ώστε τα επόμενα τριάντα χρόνια να είναι καλύτερα από τα προηγούμενα.

«Η Συμφωνία του Ντέιτον δεν έδωσε ποτέ το δικαίωμα σε ξένους να επιβάλλουν αποφάσεις και να φιμώνουν εκλεγμένους ηγέτες».

Είναι απολύτως δικαιολογημένο και επίκαιρο να υπενθυμίσουμε, ακριβώς εδώ στο Ντέιτον, ότι η Συμφωνία του Ντέιτον δεν παραχώρησε ποτέ το δικαίωμα σε κανένα μη εκλεγμένο ξένο γραφειοκράτη με τον τίτλο του Ύπατου Εκπροσώπου να επιβάλλει ή να τροποποιεί τους νόμους μας, να αναστέλλει τα συντάγματα των οντοτήτων, να εργαλειοποιεί το νομικό σύστημα για να φιμώσει και να απομακρύνει τους δημοκρατικά εκλεγμένους ηγέτες μας ή να τιμωρεί τα πολιτικά μας κόμματα, δήλωσε το σερβικό μέλος και Προεδρεύουσα του τριμελούς συλλογικού Προεδρείου της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης, Ζέλικα Τσβιγιανόβιτς, στο συνέδριο «Ανανέωση της Εστίασης στην Ειρήνη και την Ευημερία στα Βαλκάνια», που διοργανώθηκε από τον Αμερικανό Κογκρεσμένο Μάικλ Τέρνερ.

Το συνέδριο πραγματοποιήθηκε στο Εθνικό Μουσείο Αεροπορίας των ΗΠΑ, στο Ντέιτον του Οχάιο.

 

Η ομιλία της Ζέλικα Τσβιγιάνοβιτς:

Κύριε Πρόεδρε, αξιότιμα μέλη της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του ΝΑΤΟ, σεβαστοί αρχηγοί κρατών, εκλεκτοί προσκεκλημένοι,

Με βαθύ σεβασμό – και αίσθημα ευθύνης – απευθύνομαι σε εσάς εδώ στο Ντέιτον, την πόλη όπου άλλαξε η ιστορία μας.

Πριν από τριάντα χρόνια, η Συμφωνία του Ντέιτον έβαλε τέλος σε έναν καταστροφικό πόλεμο και καθιέρωσε το συνταγματικό πλαίσιο για τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, αντανακλώντας την πραγματικότητα της κοινωνίας μας. Παρείχε το δικαίωμα σε καθένα από τους τρεις συστατικούς λαούς και στις δύο οντότητες να αυτοδιοικούνται εντός ενός ενιαίου κράτους.

Το Ντέιτον δεν διέγραψε τις διαφορές μας – τους έδωσε δομή. Δεν επέβαλε ενότητα – όρισε το σχήμα.

Σήμερα, όμως, αυτή η ισορροπία διαβρώνεται – όχι μέσω δημοκρατικής εντολής, αλλά με τη δράση μη εκλεγμένων διεθνών παραγόντων που δεν αντιλαμβάνονται τη Συμφωνία του Ντέιτον ως δεσμευτική, αλλά ως έναν «ζωντανό» οργανισμό που μπορεί να παραμορφώνεται, να ερμηνεύεται αυθαίρετα και να τροποποιείται – χωρίς τη συναίνεση των εγχώριων παραγόντων.

Είναι αλήθεια πως η Β-Ε αντιμετωπίστηκε τα τελευταία 30 χρόνια ως ένα ριζοσπαστικό πείραμα οικοδόμησης κράτους. Αυτή η πειραματική προσέγγιση οδήγησε τη χώρα από τη μία κρίση στην άλλη. Σχεδόν όλες οι εξωτερικές παρεμβάσεις πραγματοποιήθηκαν χωρίς διαπραγματεύσεις, χωρίς κοινοβουλευτικές διαδικασίες και χωρίς συνταγματική νομιμότητα.

Γι’ αυτό ακριβώς είναι δίκαιο και αναγκαίο να υπογραμμίσουμε εδώ, στο ίδιο το Ντέιτον, πως η Συμφωνία δεν έδωσε ποτέ το δικαίωμα σε κανέναν μη εκλεγμένο ξένο αξιωματούχο, με τον τίτλο του Ύπατου Εκπροσώπου, να επιβάλλει ή να αλλάζει νόμους, να αναστέλλει τα συντάγματα των οντοτήτων, να εργαλειοποιεί τη δικαιοσύνη για να φιμώνει και να απομακρύνει εκλεγμένους ηγέτες – όπως ο Πρόεδρος της Σερβικής Δημοκρατίας Μίλοραντ Ντόντικ – ή να τιμωρεί τα πολιτικά μας κόμματα.

Όλα αυτά έκανε ο Κρίστιαν Σμιτ, όπως και αρκετοί προκάτοχοί του την τελευταία τριακονταετία.

Αυτό που προκαλεί τη μεγαλύτερη ανησυχία είναι η κατάχρηση του δικαστικού συστήματος, όπου η πολιτική διαφωνία αντιμετωπίζεται με ποινικές διώξεις, κατηγορητήρια και απειλές σύλληψης. Άκουσα με προσοχή τι δήλωσαν για αυτά τα θέματα ο Πρόεδρος Τραμπ, ο Αντιπρόεδρος Βανς, ο Υπουργός Ρούμπιο και, μόλις πριν από δύο μέρες, ο Υφυπουργός Εξωτερικών Λαντάου. Είναι ξεκάθαρο πως το μοντέλο οικοδόμησης κράτους που προωθείται στη Βοσνία τα τελευταία 30 χρόνια έρχεται σε αντίθεση με την πολιτική της νέας διοίκησης του Προέδρου Τραμπ.

Πιστεύω ότι η κυβέρνησή του θα μας βοηθήσει να σώσουμε τη δημοκρατία στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, όπου το μέλλον δεν θα καθορίζεται από διατάγματα και ξένες επιβολές, αλλά από το δίκαιο και το Σύνταγμά μας.

Εκπροσωπώ τη Σερβική Δημοκρατία και θέλω να τονίσω: δεν υπονομεύουμε τη Συμφωνία του Ντέιτον – την υπερασπιζόμαστε. Όμως δεν αποδεχόμαστε να μας υπαγορεύουν πώς να λειτουργούμε και να διοικούμε εκείνοι που δεν συμμετέχουν στις εκλογές μας, δεν μιλούν τη γλώσσα μας και δεν υφίστανται τις συνέπειες των αποφάσεών τους.

Ένα απτό παράδειγμα της δικής μας προσήλωσης είναι το γεγονός ότι η 21η Νοεμβρίου – ημέρα της παραπομπής της Συμφωνίας του Ντέιτον – είναι επίσημη αργία στη Σερβική Δημοκρατία, ενώ στην άλλη οντότητα είναι μια απλή εργάσιμη ημέρα.

Επιθυμούμε την ανανέωση της Συμφωνίας του Ντέιτον – την επιστροφή σε αυτήν όπως υπογράφηκε, όχι όπως την αναπλάθουν σήμερα. Γι’ αυτό, η Σερβική Δημοκρατία καλεί να επιστρέψουμε στις θεμελιώδεις αρχές.

Είμαστε έτοιμοι να συμμετάσχουμε σε έναν δομημένο διάλογο με όλες τις πλευρές. Αν η Συμφωνία πρέπει να εξελιχθεί, τότε πρέπει να γίνει νόμιμα – μέσω τροποποιήσεων και με τη συναίνεση όλων των μερών.

Επιπλέον, πιστεύουμε σε μια στρατηγική συνεργασία με τις Ηνωμένες Πολιτείες, ειδικά στον τομέα των επενδύσεων στον ενεργειακό κλάδο και την εκμετάλλευση κρίσιμων ορυκτών πόρων, στη βάση της διαφάνειας και της συνταγματικής νομιμότητας.

Κλείνοντας, θέλω να υπογραμμίσω το εξής: η ειρήνη ήταν δυνατή το 1995 επειδή όλες οι πλευρές έγιναν σεβαστές και ακούστηκαν. Η ειρήνη το 2025 απαιτεί την ίδια προσέγγιση.

Σε αυτή την επέτειο, ας ανανεώσουμε το πραγματικό νόημα της Συμφωνίας του Ντέιτον: συναίνεση, συνταγματικότητα και συνεργασία μεταξύ ίσων. Ας επιστρέψουμε στις βάσεις – ώστε τα επόμενα τριάντα χρόνια να είναι καλύτερα από τα προηγούμενα τριάντα.

Σας ευχαριστώ.