Το μουσείο του Ζβόρνικ

Μέσα του, τα κοντά 2000 εκθέματά του, σε βυθίζουν στον χρόνο και τον τόπο. Γεμίζει ο επισκέπτης από τα αντικείμενα που εκτίθενται, που το κάθε ένα είναι, όσο το προηγούμενο και το επόμενο πιστό στην αισθητική του λαού που τα δημιούργησε. Η απλότητα και η πληρότητα της αισθητικής, σα νόμος, είναι πάνω στο κάθε τι. Στο κάθε εργαλείο, στο κάθε στολίδι, στα υφάσματα και στον ίδιο τον αργαλειό που τα πάραξε. Είναι μια φωνή του παρελθόντος που ακούγεται μακρινή, αλλά αντηχεί σε κάθε δημιουργία και του σημερινού κατοίκου της Σερβικής Δημοκρατίας, που δεν αφήνει τίποτα απεριποίητο, αλλά ταυτόχρονα το διατηρεί απέριττο.

Βγαίνοντας από το μουσείο, ή πριν μπεις σ΄αυτό (όπως το δει κανείς), θα βρεθείς μέσα σε ένα νεκροταφείο, ή σε ένα σχεδόν νεκροταφείο, μιας και στην πλατεία του μουσείου στέκει μια ομάδα από λίθινα ταφικά μνημεία, που ναι μεν δεν έστεκαν σε αυτό το σημείο όλα μαζί και κάποιος, κάποτε, τα συνέλεξε και τα τοποθέτησε εκεί, δημιουργώντας ένα σκηνικό νεκροταφείου. Βλέποντάς τα όμως, νομίζεις ότι εκεί, έτσι, έστεκαν πάντα. Πρόκειται για τα περίφημα “στέτσι” (stećci), που ομοίως με το εσωτερικό του μουσείου, φέρουν τα ίδια αισθητικά μηνύματα. Απλή, λαϊκή φαντασία και τεχνοτροπία που πλέον στις μέρες μας, φαντάζει εξωτική και ίσως και μαγική. Μοτίβα που ίσως να εξιστορούν τη ζωή αλλά και τον θάνατο του μεσαιωνικού “κατοίκου” του τάφου, που με το βάρος τους κρατούν καλά θαμμένα τα μυστικά της καταγωγής τους, των ανθρώπων στους οποίους αφιερώθηκαν, αλλά και εκείνων που τα σμίλεψαν. Παραμένουν ανεξιχνίαστα και τα μου μείνουν αξέχαστα.

Το μουσείο του Τρέμπινιε

Μια συλλογή για όλα τα γούστα κι από όλες τις εποχές. Από αρχεία ελληνικά εκθέματα (προσφορά του Γιόβαν Ντούτσιτς, διπλωμάτη και λογοτέχνη του 20ου αιώνα, που χάρη στη συλλογή του ιδρύθηκε το μουσείο αυτό, αλλά και κοσμήθηκε το κέντρο της πόλης του Τρέμπινιε σε πλατείες και δρόμους) μέχρι βαλσαμωμένα ζώα, στον τελευταίο όροφο, που φιλοξενεί μουσείο φυσικής ιστορίας της Ερζεγοβίνης.

Μεγάλη ποικιλία εκθεμάτων, όπως μεσαιωνικές εγχάρακτες λίθινες πλάκες, που μοιάζουν βγαλμένες από θρύλους σλαβικούς, ενθύμια του Ά Παγκοσμίου Πολέμου, που μας ξαναφέρνουν στη γνωστή, κοινή με μας πραγματικότητα των αρχών του περασμένου αιώνα. Όμως! Μέσω αυτών των “ενθυμίων”, ζωγραφικών πινάκων, αφισών, διπλωμάτων και διαταγμάτων, διακρίνεις οτι ο σέρβικος λαός είχε μια άλλη, διαφορετική από των Ελλήνων σχέση, με την κεντρική και βόρεια Ευρώπη, την αισθητική και το πολιτισμό της (με την καλή έννοια πάντα!) που επίσης μπορείς να το διακρίνεις και σε άλλες εκφράσεις της ζωής του.

Ναοί και Εκκλησίες

Σε κάθε πόλη της Σερβικής Δημοκρατίας συνυπάρχουν τζαμιά και χριστιανικές εκκλησίες, παμπάλαιες, παλιές και νέες. Κάθε μια από αυτές είναι άψογα διατηρημένη κι όλες κρύβουν από μια έκπληξη. Πανέμορφες αγιογραφίες και μωσαϊκά, χρώματα και παραστάσεις που δεν έχουμε συνηθίσει στην Ελλάδα, κι αρχιτεκτονικά στυλ που έρχονται από άλλους χρόνους και άλλα μέρη. Οθωμανικά τεμένη με ψηλούς μιναρέδες και νεόδμητες ορθόδοξες εκκλησίες με ακόμη ψηλότερα καμπαναριά. Το συναίσθημα που αποπνέουν είναι οικείο στον Έλληνα επισκέπτη, όμως αναμιγνύεται με το αναζωογονημένο αίσθημα της ανάγκης για αυτοπροσδιορισμό και ταυτότητα. Βλέπουμε στους τοίχους των ναών να απεικονίζονται, εκτός από τους αγίους, επιφανείς, αλλά και αφανείς προσωπικότητες του σερβικού λαού.

Μεγάλη εντύπωση δημιουργούν τα ιδιαιτέρως καλά διατηρημένα μοναστήρια του Βίσεγκραντ και του Τρέμπινιε, είτε βρίσκονται σε μεγάλη ακμή και δραστηριότητα, είτε κρύβονται ήσυχα στα βουνά.

Αρισταίος Τσούσης